Kim jest „zaprzysiężona dziewica”? Od kiedy istnieje Kanun? Czym jest besa, mikpritja oraz ndër? Odpowiedzi na te oraz wiele innych pytań odnajdziemy na wystawie „Śladami Kanunu. Kultura albańska w wieloetnicznym Kosowie” prezentowanej od 26 kwietnia w Muzeum Śląskim. Ekspozycja poświęcona najmłodszemu państwu w Europie – Republice Kosowa, potrwa do 7 lipca br.
Wystawa prezentuje gromadzoną od ponad 40 lat, największą w Polsce i jedną ze znaczących na naszym kontynencie kolekcję Muzeum Etnograficznego, Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu, liczącą ponad 260 zabytków z terenu Kosowa i Albanii. Eksponaty wchodzące w skład kolekcji pochodzą głównie z połowy XX w. Są to zabytki o unikatowej wartości, dokumentujące utracone bezpowrotnie w wyniku działań wojennych w latach 1998-1999 oraz gwałtownie postępującej globalizacji, dziedzictwo kulturowe tego regionu. Ekspozycję, będącą zarazem prezentacją całości zbiorów kosowskich i albańskich w Polsce, wzbogaciły zabytki wywodzące się w dużej mierze jeszcze z XIX i pierwszej połowy XX wieku użyczone z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie i Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Poprzez prezentację artefaktów kultury materialnej ukazana zostanie kultura tradycyjna, skontrastowana za pomocą fotogramów z elementami kultury współczesnej. W tych dwóch kontekstach (kultury tradycyjnej i współczesnej) przedstawione zostanie funkcjonowanie zasad prawa zwyczajowego oraz ściśle z nim związane zasady honoru, gościnności, podziału pracy i obowiązków w ramach rodziny.
Na ekspozycji zobaczymy symboliczny „kamień węgielny” kultury albańskiej - „Kanun Leka Dukagjiniego”. Jest to księga zawierająca prawo zwyczajowe i najbardziej znany z wielu kanunów obowiązujących na terenie Kosowa, północnej Albanii i Czarnogóry. Kilkanaście wybranych paragrafów „Kanunu”, ilustrujących jego poszczególne rozdziały omawiające różne dziedziny życia mieszkańców tego regionu, rozchodzi się promieniście w kierunku odpowiadających im tematycznie części wystawy. Prezentowane są także niezwykle bogato zdobione złotym i srebrnym haftem oraz kunsztowną inkrustacją i filigranem eksponaty pochodzące z XIX i początku XX w. należące do kultury miejskiej. Przedmioty te potraktowane zostały jako indywidualne dzieła sztuki, zwracające uwagę swoim orientalnym przepychem, kapryśną linią wzorów, kontrastami i grą kolorów, połyskliwością złotych ozdób, precyzją wykonania haftów i biżuterii oraz niezwykłością kroju.
Odwiedzający Muzeum Śląskie zobaczą także obiekty z połowy i 2 połowy XX w, podzielone na części odpowiadające najważniejszym aspektom kultury albańskiej znajdującym swe odbicie w „Kanunie”: prawu gościnności, pozycji i roli mężczyzny wraz z prawem dziedziczenia, pozycji i roli kobiety oraz ponadto różnorodności religijnej i kulturowej wynikającej z historii tego obszaru. Prezentacje uzupełnią wielkoformatowe fotografie prezentowane na zewnętrznych ścianach sali, wykonane w ciągu ostatnich lat w Kosowie i stanowiące współczesne „dopowiedzenie’” głównych wątków tematycznych tej części ekspozycji.
Wystawa cieszy się życzliwym wsparciem Generalnego Konsula Honorowego Republiki Albanii w Polsce pana Jarosława Rosochackiego.
Scenariusz wystawy: Joanna Minksztym (Muzeum Narodowe w Poznaniu)
Kuratorzy wystawy: Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, Małgorzata Paul (Muzeum Śląskie)
Wydarzenia towarzyszące wystawie
Z podróży po wieloetnicznym Kosowie... Rodzina, religia, tradycje
13 czerwca / godz. 17.00 / wstęp w ramach biletu na wystawę
Prowadzenie: Marta Kołczyńska (kulturoznawca, doktoranta Instytutu Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie)
Warsztat ręcznie robionej biżuterii – sutasz (soutache)
15 czerwca / godz. 12.00–16.00 / wstęp: 30 zł (w ramach biletu wstępu organizator zapewnia materiały oraz zwiedzanie wystawy „Śladami Kanunu”).
Kiedyś biżuteria noszona była jako oznaka władzy, prestiżu, przynależności klasowej, obecnie spełnia funkcję estetyczną. Modna i ceniona, własnoręcznie wykonana bransoletka czy naszyjnik jest oryginalnym dodatkiem stroju podkreślającym osobowość. Zapraszamy do udziału w warsztacie ręcznie robionej biżuterii w technice sutaszu. Inspiracją będą wzory biżuterii bałkańskiej, którą uczestnicy będą mieli okazję zobaczyć na wystawie „Śladami Kanunu”.
